De wereld is alles wat het geval is.

Volgens het nawoord zou het manuscript van Wittgensteins minnares (1988) door maar liefst 54 uitgevers zijn geweigerd. Hoewel het boek drie decennia later alom gelauwerd is als een culthit, kan ik me iets voorstellen bij de vertwijfeling die uitgevers destijds moeten hebben gehad. Het werk van David Markson tart niet alleen met de conventies van de literatuur, maar ook met het gerief van de lezer: in plaats van een plot bevat het boek een aaneengesloten reeks van overpeinzingen van een vrouw die alleen op de wereld is overgebleven en zich vermeit met het opschrijven van haar gedachten – op een typmachine wel te verstaan, waarmee ze de lezer trakteert op tal van herhalingen en feitjes die ze later al dan niet ‘corrigeert’, al blijft het telkens de vraag wat er werkelijk nog klopt van haar geheugen. Taal speelt een wezenlijke rol.

Natuurlijk was het niet de storm zelf die Turner wilde schilderen. Hij wilde een voorstelling van de storm schilderen.

Tussen de culturele en filosofische gedachtesprongen door krijgt de lezer af en toe een blik in het leven van de hoofdpersoon, die haar gedachten laat gaan langs de tijd dat ze over de wereld zwierf en in bekende musea woonde. De voorbeelden die ze geeft – zo hing ze haar eigen schilderwerk voor de aardigheid op in het Metropolitan – zijn niet alleen hilarisch, maar roepen ook interessante vragen op, zoals wat de waarde van kunst nog is als er niemand meer is om naar te kijken. Gaandeweg kreeg ik de indruk dat de grenzen tussen werkelijkheid en fantasie steeds vager worden.

Het lezen van Wittgensteins minnares is als televisie kijken terwijl er achter het raam iemand staat te zappen: het ene kleine fragment volgt het andere op. Markson maakt van namedropping een kunst op zichzelf; een lange rij van iconen passeert de revue, van Helena van Troje tot Johannes Brahms. Uiteraard spelen de ideeën van Wittgenstein om de wereld te bevatten een bijzondere rol. Marksons keuze om zich te richten op eenzaamheid en de betekenis van cultuur brengt met zich dat bepaalde vragen onbeantwoord blijven. Hoe houdt de hoofdpersoon zich in leven? Hoe lukt het haar een oceaan over te steken? Waarom heeft de natuur (bossen, wolven) de beschaving nog niet overgenomen? Wittgensteins minnares is beslist geen boek om een avond ‘lekker’ te lezen, maar wel een boeiend gedachte-experiment.

Lawrence van Arabië leek trouwens niet heel erg op Peter O’Toole, ook al was hij op sommige foto’s wel net zo gekleed als Peter O’Toole.
Dan heb ik het natuurlijk over de manier waarop Peter O’Toole gekleed ging in de film over Lawrence van Arabië.
Ik heb geloof ik al vermeld dat ik Peter O’Toole heb gezien in de film over Lawrence van Arabië.
Hoewel, aan de andere kant, als ik zeg dat Lawrence van Arabië niet heel erg op Peter O’Toole leek, dan moet ik misschien ook zeggen dat ik helemaal niet zeker weet hoe Lawrence van Arabië er eigenlijk uitzag.

Turner - Snow storm